Ораза – исламның бес парызының бірі. Мұсылман баласы орындауға тиіс парыздардың ішіндегі Рамазан айында Алла үшін жасалатын құлшылықты, ізгі амалдарды ата-бабаларымыз айналасына жар салмай-ақ хал-қадірінше өтеп еді. Өткен ғасырдың құдайсыз қоғамында да қолынан тәспісі түспеген үлкен кісілердің қасиетті айда ауыз бекітіп, құдайға құлшылық қылғанын көрген едік. Бірақ сол кісілер намаз оқығанын, ораза тұтқанын айналасына жарнамаламаушы еді. Мүмкін сауабы кеміп қалар деп қорыққан шығар. Әйтеуір жарықтық сол ата-әжелеріміз мұсылмандық парыздарын үнсіз өтеп, өмірден өтті.

Тәуелсіздік алған жылдардан бері дініміздің шырағы қайта жанды. Бұ­рын ауыл-елдің ішінде жаназаның өзін жасырын шығаратын молдалар дінімізбен қайта қауышқан соң мешіт мұнарасынан таңғы ауаны жаңғыртып, азан айтатын болды. Жұрттың көбі намазға жығылды. Бір-бірін көріп, ораза ұстай бастады. Қалтасына қа­рай қажылық парызын да өтеуге ниет етті. Әлбетте, жүрегіміздегі иманды күшейту үшін қасиетті дінімізден жа­рық іздеген халықты көріп қуандық.

Бірақ соңғы жылдары осы ата ді­ні­мізді белгілі бір мүделлі топтар өздерінің арам пиғылын жүзеге асыру үшін пайдалана бастаған сыңай­лы. Оған діннің атын жамылып, жас­тардың санасын улап келе жатқан жат ағымдардың жымысқы әрекеттері куә. Жас жеткіншектерді жұмақпен қызық­тырып, тозақпен қорқытып, намазға жыққан. Тіпті әлі ақыл-есі толықпаған бүлдіршінді жайнамазға тұрғызып қой­ған көріністер де жүр әлеуметтік желі­лерде. Бес уақыт жайнамаздан түспей, Жаратушыға жалбарынып ке­шірім сұрайтындай періште пейілді бүлдіршіндер қандай күнә жасап қой­ғанын түсінбей далмыз.

Баланың көңілі – ақ парақтай таза. Ендеше олар­ды жайнамазға жықпай, білімнің жо­лын көрсетуіміз керек. Егер жүрегіне иман ұялатқымыз келсе, бабалардың жолымен-ақ әрекет жасауға болады ғой. Мәселен, шыққан тегін біліп жүруі үшін жеті атасын үйрет, олардың кім болғанын түсіндір, салт-дәстүр, әдет-ғұрыптың негізінде тәрбиеле. Арабтың ата-бабасын түгендеп беретін бала қа­зақтың бір батырын немесе би-ше­шенін білмейтін жағдайға жетті қазір. Оны айтасыз, өзінің жеті атасын айтып бере алмайды.

Ұлттық құнды­лық­тарымызда сә­лем­десу әде­бі, дас­­тархан әдебі, отба­сының әдебі, кө­ше әдебі, өмір сүретін ортаның әде­бі тұр ғой қатталып. Одан бөлек хал­қымыз­бен бірге жасасып келе жат­қан на­ным-сенім, ырым-тыйым да бү­гінгі бала тәрбиесіне кө­мекші құрал. Әсі­ресе әдептіліктің басы сол тыйым­дарымызда жатыр емес пе?! «Ұят болады, обал болады, са­уап болады» деген ұғымдар қаза­қы са­намызға сәуле түсіріп келе жатыр ғой.

Ендеше баланы неге еркінен тыс қинаймыз? Асыл дінімізде ештеңе де зорлықпен жасалмайтынын айтады. Құлшылық та сондай. Оның бер жа­ғында мұсылман адам өтеуі тиіс парыздарда құлшылық етушінің жас ерекшеліктері ескерілген. Яғни бали­ғат жасқа толмайынша балаларға еш­қандай парыз міндеттелмейді.

Жылда рамазан айы басталғалы әлеуметтік желі беті діни сөздерге, қасиетті пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) және оның сахабалары туралы аңыздарға, дұға-тілектерге толып ке­теді. Сонымен бірге көл-көсір дас­тархан үстінде ауызашарда отырған фотосуреттер мыңдап жүктеледі. Осы енді қазақтың қандай құлшылығы? Қандай амалы?

Бір аптадан бері әлеуметтік же­ліде ораза ұстаған оқушылар жайын­дағы жазбалар көбейді. Пікірлер сан алуан. Бірақ көбі оқушылардың ауыз бекіткеніне қарсы. Биыл жоғары сы­нып­тарды айтпағанда, төменгі сынып оқушыларының арасында да ауыз бе­кіткендер көп екен. Мұға­лім­дердің айтуынша, олардың көбі сабақ үстінде ұйықтап қалса, көбі әлсіреп, басы айналып, құлап қа­лып жатқан көрінеді. Сосын сабақ ай­туға да, тыңдауға да құлқы жоқ екенін жасырмайды. Бұл жөнінде арнайы мамандар да пікірлерін біл­діріп жатыр.

Мәселен, дәрігерлер баланың күн­ұзақ ашқұрсақ жүруі өсіп келе жатқан ағзаға зиян екенін ескертсе, психолог мамандар жас ағзаның ашығуы ке­зінде ми қызметінің белсенділігінің төмендейтінін айтады. Бұл жағдайға қатысты Қазақстан Мұсылмандары Діни басқармасы мәлімдеме жасады. Онда: балиғат жасқа толмаған жас ба­лаға ораза ұстау парыз емес екен­дігі, сондай-ақ ораза ұстаушы ба­лада дәрменсіздік және әлсіздік пай­да болу мүмкіндігі, Ислам дінінде білім алу парыз екендігі туралы жазылған.

Ал теолог мамандардың көбі мек­теп оқушыларының ораза ұстауын құп­тамайды. Кеше белгілі өнертанушы Ерлан Төлеутай мектеп оқушыларының ораза ұстауына заңмен тыйым салу ке­ректігі жөнінде мәселе көтерді және ол тақырып қызу талқыланып жатыр. Қалай десек те, оң-солын танымаған балалардың құлшылық үшін емес, қы­зығушылықпен ауыз бекіткені қо­ғамда пікір туғызуда. Оларға түсін­діретін ата-аналардың да көбі ден­сау­лығын ны­ғайту үшін немесе артық салмақтан арылу үшін ауыз бекіт­кендерін жасыр­май айтады.

Соңғы жылдары осы рама­зан айында жарамазан айтатын ба­лалар көбейді. Жасыратыны жоқ, әдеп­кіде есігіңнің алдына келіп өлең­де­тіп, әндетіп жақсы тілек айтып тұр­­­ған балаларды көріп қуанып едік. Бірақ қазір солардың өзіне тыйым керек болып тұрған сияқты. Қай күні әлеуметтік желіде бұл мә­селе де көпшіліктің талқысына түсті. Қазіргі жарамазан айта келген бала­лар кәмпит, пешенейді алмайтын кө­рі­неді. Тек ақша ұстатуың керек. Онда да тиын-тебенге алданбайды екен. Бұл да – біздің қателігіміз. Баба жолын жалғастырады деп сенген бүл­діршіндеріміз бүгіннен бастап құн­ды­лықтарымызды саудаға салып жүрсе, келешектен не күтеміз?