ҚАЛАМСАПТЫҢ КИЕСІ
Тоқсаныншы жылдардың басында, суық тиіп Жалағаштағы терапия бөлімінде ем алдым. Бір палатада 4-5 адамға дейін жататынбыз. Бір күні облыстық «Сыр бойы» газетінде Бауыржан Момышұлының ерліктері мен өмір белестері туралы мақаланы оқып отыр едім. Газеттің екінші бетін аударып оқи бастағанымда «ей, мынау Бауыржан көкем емес пе?» деп жөтел шаршатқан үлкен кісі басын көтеріп, дауыстап оқуымды өтінді. Өтініш айтушы Бұқарбай батыр ауылының бас бухгалтері болып жұмыс жасаған Өрқара деген кісі еді. «Сендер газеттен оқып тамсансаңдар, мен үш жарым сөтке сол кісімен бір вагонда болдым» деді ол. «Онда айтыңызшы», деп біз
сол кездесу жайлы сұрадық.
сол кездесу жайлы сұрадық.
– 1954 жылдың көктемі болуы керек. Үш жылдық әскери борышымды өтеп, елге қайту үшін Москваның Қазан вокзалына келіп тұрғанмын. Әскери патруль келіп құжаттарымды тексеріп, жақын жердегі штабына алып барды. «Не болып қалды?» деп уайымдап тұрғанымда, мені біз мінетін поезға тіркелген қызыл вагонға алып келді. Іштен шені жоғары біреу шығып «кәне, жаңағы таптым деген адамың?» деді. Мені ішке кіргізіп үш бөлмеден тұратын вагонды таныстырып, төрдегі жазу столы, жатын орны бар кең бөлмені көрсетіп, «қазір бір сыйлы қонақ келіп орналасады, соған сен қызмет көрсетесің» деді де, батыр Бауыржанға мені таныстырып, шығып кетті. «Жауынгер, маған кел!» деген Баукеңнің өктем даусы естілді. Дереу әскери киімімді ретке келтіріп, есікті қағып кіріп «Саулығыңызды тілеймін, полковник жолдас!» дегенімде. «Отставить, кругом, шагом марш!». «Қазақшалап дұрыстап сәлемдес» деген соң қайта шығып, қайта кірдім. «Ассалаумағалейкум» дегенімде: «Е, міне, Алаштың қазағы осылай амандасады» деді. Баукең екеуміз осылай таныстық.
Ол кісі отставкаға шығып, Алматыға бара жатыр екен. Жол-жөнекей батырға құрмет көрсетушілер көп болды. Уфа қаласына келгенде вокзалда қарақұрым халық, Бауыржан Момышұлын көреміз дегендердің саны көп. Астрахань, Урал сосын қазақ жеріне келгеннен кейін, тоқтаған жердің барлығында батырға құрмет көрсетілді. Төртінші күн дегенде Қармақшыға келдік. Жалағашқа жақындағанымызды батыр ағамызға ескерттім. «Олай болса әке-шешеңе сәлем айтарсың» деп маған екі сөмке зат берді. Өз бөлмеме кетерде көптен көзіме түсіп жүрген айрықша қаламсапқа назар аудардым. Осыны байқаған батыр «ағаңнан ескерткіш болсын» деп әлгі қаламсапты қолыма ұстатты. Жалағашқа келгенде де вокзалға көп халық жиналыпты. Есік ашылып, перрондағы әдейі күні бұрын дайындалған жерде аудан басшысы тұр. Сол кезде Жалағаш ауданының бірінші хатшысы Байбол Сопбеков екен. Мұнда да батырға лайықты құрмет көрсетілді. Баукең мені көрсетіп «мына солдатты үйіне жеткізіңдер» деп хатшыға тапсырды. Батырмен құшақтасып қоштастық. Мені уәделескендей үйіме әкеліп тастады.
Азын-аулақ дем алған соң мені колхозға есепші етіп қойды. Күзде мені Алматыға бухгалтерлік 2 жылдық техникумға оқуға жіберді. Несін жасырайын, оқуға түсе алмадым. Бауыржан Момышұлы берген қаламсапты ұстап отырғанымда қасымдағы оқуға түскен Аралдың жігіті «Мынау ручканың тарихын тамсана айтқанда жақсысың, сен ертең сол кісіге бар» деп ақыл берді. Кешкісін Баукеңе барып мән-жайды баяндадым. Ол техникум директорына қоңырау шалды да «ертең саған барамын» деп тұтқаны қоя салды. Келесі күні мені алып директордың кабинетіне кірді. Отырар-отырмастан айқайға басты. «Сен қалайсың өзі? Ту алыстан оқимын деп келеді, сен түсірмей қайтарасың, оқуға қабылдайсың, оқытасың, үйретесің, еліне бітіртіп қайтарасың» деді. Директор «Иә, батыреке, мақұл» деп, жауап қайырды. Осылайша, батырдың бір ауыз сөзімен оқуға түстім. Сол қаламсап болмаса, Баукеңе бармас па едім, кім білсін? Оқуды бітіріп, елге келіп жұмыс істеп көп жыл бухгалтер болдым.
Бірде ауданда күрестен жарыс ұйымдастырылды. Әскерде батальон, қала берді ірі қалаларда күреске түскенім бар еді. Ауданда бірінші орын алып, облысқа жолдама берді. Облыстағы күрес қызу тартыспен өтті. Сөйтіп, ақырғы бас жүлде үшін белдесетін болдым. Сол кезде батыр берген қаламсапты қатты қысып, «құдайдан батырдың күшін бере гөр» деп сыйындым. Сөйтіп, қарсыласымды жығып, таза жеңіске жеттім. Осы жарыс қорытындысымен келер жылы Алматыдан бірақ шықтым. Мұнда да солай, қаламсапты бір-екі рет сүйіп маңдайыма тигізіп, құдайға сыйынып, кілемге шықтым. Арена іші адамға лық толды. Қарсыласымды әдіс қолдану арқасында таза жеңіске жеттім, – деп сөзін тәмамдады.
Ертесіне кеше күні бойы айтылған әңгімені бүгін жалғастырмақ болған Өрғара басын жастықтан көтерді. – Иә, тағдырдың маңдайға жазғанын көреді дейді ғой пендем. Ал, менің өмірімді түбегейлі өзгерткен батырдың қаламсабы ма деп ойлаймын. Сол арқылы оқуға түсіп, ауданда алдыңғы қатарлы маман болдым. Қаламсапты облыстық тарихи музейдің қызметкерлері сұрастыра берген соң, Бауыржан Момышұлы мұражайына өткіздім. Міне, оған да үш-төрт жыл болды. Содан бері ауру-сырқау үйір бола бастады. Кейде «бекер бердім-ау осы қаламсапты» деп ойлаймын. Артынша тәубеме келемін. Ырзамын батырдың әруағына, – деп сөзін аяқтады.
... Одан бері де қанша уақыт өтті. Бұл оқиғаны кейінгі жұрт білсін деп, арнайы жаздым.
Мұқан МҰРАТБАЙ,
ардагер.
Есет батыр ауылы.