Біз әлемдік мәдениет пен өркениетті қалыптастыруда үлкен рөл атқарған дана ұлттың ұрпағы екенімізді мақтан тұтамыз. «Мың өліп, мың тірілген» халқымыз қалпы мен айнымас салтын, ұлы дала мәдениетінен мансұқ болған өміршең рухани құндылықтарды айна-қатесіз бүгінгі ұрпаққа мирас етіп отырғаны үлгі етерлік дүние. Ата-бабалар ардақтаған ата салтымыз бүгінде күллі түркі дүниесінің алтын қайнарындай тәлім мен тәрбиеге толы. Қазақтың тұрмыс-салт мәдениетіндегі басты байлығы қасиетті жеті саны мен өрнектелетін киелі қазынасы бар. Соның бірі – ит.

Адамзат басқа жануарлардан бұрын итті өзіне жақын тартқан. Баяғыдан жеткен жартас, үңгірлердегі итті ертіп, аң аулап жүр­ген адамдардың кескін бейнесі – соның дәлелі. Сондықтан ол да қазынаға баланған. Қазақ аңыздарында да алғыр тазыларды құмай құстың жұмыртқасынан шыққан, оның құстай жүйріктігі содан қалған деседі. Олар­ға тән ерекшеліктер көп. Елгезек, қоз­ғалысы шапшаң, си­рақтары жіңішке, ал­дың­ғы екі аяғының арасы сәл дөңгелене біткен, бітімі шымыр, жүні сұйық, танауы үшкір, тікқұ­лақты, жонарқасы дөңестеу, көзқарасы сер­гек, тұяқтары ұзын да өткір, тістері ақсиыңқы.

Мұндай тұқымды «қарғыбауын» аямай бе­ріп асырайды. Жасынан аң ұстауға, із ке­суге баулиды. Мылтық үніне де ептеп үй­­ретеді. Қарғыбау – күшік алудың кәдесі. Асыраушы адам ит иесінің балаларына сый­лық әкеледі. Енесінің итаяғына жем са­лып, күшігіне сүт жалатады. Төрелер мен сұл­тандардың қымбат тазысына үй ішінен орын берілген. Кілемнің үстінде жатқан асыл тазылар туралы өткен ғасырда қазақ жерін аралаған саяхатшылар жазған. Ит қотанның берекесі саналғандықтан өзгеге беруге, са­ту­ға болмайды. Қотаншыл итті «құтпан» яғ­ни құттың басы деп еркелетіп, бағалап дә­ріптейді.

Жақсы ат, құмай тазы мен қатар, қыран бүркітті ұстау – серіліктің белгісі. Адамға үйренуі үшін бүркітті күні бойы қолға ұстап, жиі-жиі басынан, мойнынан сипай береді. Оны ортасынан жіппен байланған көлденең ағашқа отырғызады. Ырғалып тұрған ағаш бүркітті ұйықтатпайды.

Қыранның бір жерін ауыртып не қор­қыт­саң, шамданған құс иесін қанатымен сабалайды. Сондықтан құсқа «томаға» ки­гізеді. Әбден үйретілген бүркітті аңшы жо­таның басына алып шығады. Ал серіктестері айғайлап түлкіні, қоянды үркітеді. Аңшы тұра қашқан аңға оның томағасын сыпырып қоя береді. Құс алдымен аспанға самғап ұшып, жемтігіне тік шаншылып түседі.

Тарихи деректерде Қасым хан 1520 жылы Жайық пен Еділдің арасында үлкен «салбұрын» жасаған. Бұл – қазақ хан­да­рының жігіттер мен нөкерлерін жинап бір-екі айға далаға аңға шығуы. Қазақтың біз біл­мейтін небір рухани дүниелерін паш ет­кен салт-дәстүрлері неткен керемет. Міне, осындай ұлт мәдениетінің озық үлгілері дәуір тамырындағы тектілігіміздің дәлеліндей.