ТОКИО – 2020: ҚАЗАҚСТАН ҚОРЖЫНЫНДА 7 ҚОЛА

2004 жылы ел құрамасы Афинада өткен олимпиадаға қатысып, жалғыз алтынға қол жеткізген еді. Дәл осы тұста “Шаншар” әзіл-ысқақ театрының директоры Уәлибек Әбдірайымовтың бір монологы есіме түсіп тұрғаны, ағамыз сол тұстағы саладағы кемшіліктерді тілге тиек ете отырып, “Спортшыларды жарысқа үкілеп шығарып салып, жалпы қазақ болып тақым қыстық. Содан қыса-қыса тақым жабысып қалды” деп қалың жұртты күлкіге қарық қылғаны бар. Кекетейін демейді ғой, мақсаты – спортшылар сыннан сабақ алса деген ой. “Белгілі сатирик спорттың ішінен неге тек боксты сынады?” деп отырған шығарсыздар. Рас, басқа да спорттың түрлерінен біздің оңып тұрғанымыз шамалы. Бірақ расында қазақ бұған дейін былғары қолғаппен шаршы алаңда бақ сынауда қарсыласына аса есе жібере қоймайтын. Өкініштісі биылғы олимпиадада ел қоржынына бірде-бір алтын түспеді.

Қазақ қашанда сөзбен қамшылап, өзі де сөзге тоқтаған жұрт қой. Кеше бір әлеуметтік желі қолданушының “Өзі байрақты бәсекеде бақ сынамай оған қатысушыларды сынау орынсыз” де­гендей пікір қалдырыпты. Сонда қо­ғамда болып жатқан жайттарға қатыс­ты жәй ғана өз ойыңды жеткізу де қисынсыз ба? Ал бұлай болған күннің өзінде сөз бостандығын қайда қоясыз? Біреу жайлы пікір айту үшін алдымен өзіңе жақсылап қарап алған да жөн сияқты. Өйткені әлгі пікірді әлем желіге жазып отырғандардың бір кісіні бүгін мақтап, ертесіне ол хақында теріс пікір қалдырып жатқанын талай көзіміз шалды. Бұған кейін ораламыз, ендігі сөзіміздің бағытын байрақты бәсекеге бұрайық.
Әлем елдері “Бокстан 69 келі сал­мақ­та алтын медалдың иесі қазақ­тар” дейді екен. Төрткүл дүниенің бұл сал­мақ­та біздің спортшыларды мойын­да­уына не себеп? Дәл осы сауалмен осы­ған дейін өткен олимпиадалардың тарихына үңілдім.

Жалпы 1991 жылы тәуелсіздігін алып, өз алдына егемен ел болған Қазақстан ең алғаш 4 жылда бір келетін олимпиада ойындарына 1996 жылы қатысыпты. Италияның Аталанта қа­ла­сында ұйымдастырылған бай­рақ­ты бәсекеде Василий Жиров бокстан жас мемлекет қоржынына алтын сал­ды. Мұнан кейінгі үлкен додаларда бай­рағы­мыз биікте желбіреп, әнұ­ра­ны­мыз­дың шырқалуы дәстүрге айналды десе де болады. Отандық спортшы дү­бірлі додада “Вел Баркер” кубогын да иеленді. Кубоктың бұл түрі ешқандай салмақ дәрежесіне қарамай техникасы мықты спортшыға ғана беріледі. Енді жаңағы 69 келі салмақ дәрежесіндегі спортшыларымызға сәл аялдайық.

“Әлем елдері бұл салмақта біздің спортшыларымызды неге мойын­дай­ды?” деген сауалдың жауа­бын тар­қа­тып көрейік. 2000 жылы Сид­ней­де өткен олимпиадада 69 келі салмақ дә­ре­жесінде қарсыластарын айқын ба­сым­дықпен жеңіп, ақтық мәреге Ер­ма­хан Ибраимов жолдама алған еді. Финалда да қарсыласын сан соқ­тырған отандық спортшы бокстан ел қор­жынына алтын салды. Дәл осы жы­лы біздің былғары қол­ғап шеберлері нә­тижелі өнер көр­сетті. Түркістанның тумасы Бекзат Сат­тар­ханов та Сид­ней­дегі сайыста ел қоржынындағы ал­тын­ның санын есе­ле­ді.

2004 жылы ұйымдастырылған олим­­­­пиада да біздің құрама үшін жа­ман болған жоқ. Афинадағы ай­ту­лы до­дада Бахтияр Артаев дәл осы сал­мақ­та ел қоржынына алтын сал­ды. Сон­дай-ақ ол 1936 жылы таға­йын­дал­ған “Вел Баркер сыйлығын да жеңіп ал­ды. Осы­лайша өзін нағыз былғары қол­ғап шебері екенін мойындатты.

2008 жылы Қытайдың Бейжің қала­сында өткен байрақты бәсекеде де дәл осы салмақ дәрежесінде көк туымыз биікте желбіреді. Ақтық мәреде Бақыт Сәрсекбаев кубалық қарсыласынан ба­сым түсіп, жанкүйерлерге, барлық отан­­дасына жеңіс сыйлап, ел артқан үміт­ті ақтады. Ал 2012 жылы 69 ке­лі салмақта сынға түскен Серік Сә­­пиев­тың жеңімпаз болатынын са­­­рап­шылар финалға дейін­гі жек­пе-жектеріне қарап-ақ болжап қо­йып­­­ты. Расында ақтық мәреде Серік Сәпиев қарсыласын айқын ба­сым­дық­пен жеңді. Осылайша еліне олим­пиаданың алтынын сыйлады. Сон­дай-ақ Аталанта мен Афинада қос спорт­­шымыз қол жеткізген кубокқа бұл да ие болды.

Бразилияның Рио-де-Жанейро қа­ла­сындағы олимпиада да бокстан 69 келі салмақта бағымыз жанды. Ақтық мәреге дейін қарсыластарынан ба­­сым болған Данияр Елеусінов ала та­қиялы ағайынның намысын қор­ға­ған өзбек спортшысын финалда шаң қаптырды. Осылайша ел қоржынына алтын салған саңлақ қалың жұрттың үкілеген үмітін ақтады.

Міне, бұл салмақта бокстан қазақ­тың былғары қолғап шеберлерін әлем халықтарының мойындайтыны осын­да екен. Ал биыл ше, уақытынан 12 ай кеш ұйымдастырылған Күн­шы­ғыс еліндегі олимпиадада қалың жұрт күткен нәтижеге қол жеткізе алмадық. Қоладан әріге бара алма­ға­ны­мыз соншалық, халық “Қазақ спорты қола дәуіріне бет бұр­ды” деп реніш білдірді. Бұл менің ойым­ша орынды. Соңғы 3 жылда бай­рақты бәсекеге қатысушылардың дайындығына ша­­мамен 100 млрд теңге бөлінген кө­рінеді. Бірақ қол жет­кізгеніміз 7 қола. 206 мемлекет қа­тысқан дүбірлі додада 88 елдің қоржынына медаль түскен. Ал Қазақ­стан 76 орынға жайғасып отыр. Яғ­ни қоржыны бос қайтпаған 88 ел­дің ішінде 76 орында бой көр­сет­­тік. Бұдан сабақ алып, алдағы олим­­пиадада нәтиже шығаруға тиіс­піз. Алғашқы таймда нокдаун ал­ған Сәкен Бибосыновқа төрешілер та­ра­­пынан сәл қысым болғандай кө­рінді. Үлкен дода болғаннан кейін мұн­дай ара-тұра болып тұрады. Жал­­ғыз спортшының жанайқайына тү­­сі­ністік танытқанымызбен қал­ған­да­­рының қателігіне көз жұма қарай алмаймыз. Алдағы сайыстан да нә­тиже күтетініміз сондықтан.

Олимпиаданың турнирлік кесте­сін­­де бізден әлдеқайда төмен са­ты­­ға жайғасатын ала тақиялы аға­йындар әзірге 33 орында. Әлі де олардың ақтық мәреге жолдама ал­ған спорт­шы­лары бар. Міне, бізге осын­дай нә­тиже керек.

Кенжетай ҚАЙРАҚБАЕВ