САУАПТЫҢ ЕҢ ҮЛКЕНІ – ТАЗА НИЕТ

Бұрынғылар сауапты жария қылмай жасапты. Кедей-кепшікке қайыры түскен байлар беретінін өзге біреудің қолымен беріп немесе түнде босағасына байлап кетеді екен. Сауабы шайылып кетеді деп қорыққан олар біреуге жария түрде емес, жасырын түрде жақсылық жасап, садақаны да көрсетіп бермек түгіл, біреуге тіс жарып айтпайды екен. Осы күні әлеуметтік желілерде жұртты сауапты іске жұмылуға шақырып, ел қалтасынан қаржы жинайтындар көбейіп кетті. Дұрыс, қысылғанға қол ұшын беріп, құлағанды тұрғызып, жылағанды жұбатып, жетімнің басынан сипау – мұсылман үшін сауаптың үлкені. Әсіресе жаратылысынан жақсылық жасауға бейім қазақ халқы қай кезде де сауапты істерге ұйытқы болып жүреді. Бірақ осы күні әлеуметтік желілердегі «сауап жасауға асығайық», «жақсылық жасап жарысайық» деген жазбалар жай жарнама сияқты көрінеді кейде. Біз – сезімі бар адамбыз. «Қанаты бүтін сұңқар жоқ, тұяғы бүтін тұлпар жоқ», барлығымыздың да отбасымыз, әулетіміз, жақын-жуығымыз бар. Олардың басына түскен әрбір ауыртпалық жаныңа батпай, жүрегіңе салмақ салмай тұрмайды. Әлеуметтік желідегі әлгі сөздермен отбасындағы тұрмыстық мәселелерді, психологиялық шырғалаңдарды шешпек болып, қалтасындағы нан аламын деп отырған соңғы тиынын садақа жәшігіне салып, бір сәт болса да көңілін жұбатады. Содан кейін қайтеді? Ұнды дүкеннен қарызға алады. Сөйтіп сауап аламын деп өзі қиналып қалады. Әрине тағы да айтайық, қайырым қылып, сауапқа кенелуді қазаққа үйретіп керегі жоқ. Ол – халқымыздың қанында бар қасиет. Көршісі аш отырса, тамағынан ас өтпей, жеп отырған нанының жартысын апарып беретін қазақтан басқа қандай ұлт бар?..

Осыдан бірер жыл бұрын Арыста болған жарылыс салдарынан үйсіз-күйсіз қиын жағдайда қалған қала тұрғындарына Қазақстанның әр өңірінен көмек жіберілді. Біздің облыстан да көмек керуені жетті. Көрші отырып, қол созбағанымыз жа­ра­мас деп, Қызылордадағы қалың ел арнайы құрылған қайырымдылық қо­рына қалтасындағы бар ақшасын сал­ды. Әрине көбі мұсылманға тән шын көңілімен, жанашырлық ниетімен хал-қадірінше қаржылай, заттай көмектерін беріп, аянып қалмады. «Көп түкірсе көл болады». Оған әлеуметтік желінің де көп ықпалы болды. Күні-түні «Алланың ра­зылығы үшін Арысқа көмек берейік» деген жазбалар фейзбук бетінде қаптап кетті. Бірақ кейін сол жандардың кейбіреуінің «Қақсап қоймаған соң қал­тамдағы соңғы ақшамды Арысқа беріп, өзім ақшасыз қалдым» деген әңгімелерін де естідік...
Осы күндері дүкендерге кірсеңіз де, вокзалдарға барсаңыз да, басқа да адам көп жиналатын көпшілік орын­­дарға бас сұға қалсаңыз да ал­ды­ңыз­дан садақа жәшігі шығады және оның сыртына «садақа беру мың бір бә­­леден құтқарады», «тұрмыстық мә­се­лелеріңді шешеді» деген сипаттағы сөздер жазылады. Дұрыс, діни тұрғыдан да, қазақы ұғымға салсақ та жетім-же­сірлерге, мұқтаж адамдарға берілген са­дақаның сауабы мол. Алайда бұ­рын­ садақа салатын жәшік тек мешіттерде тұрмаушы ма еді?! Садақа да әр адамның еркімен, шын ниетімен берілуі тиіс емес пе еді?! Ендеше неге демократиялы зайырлы құқықтық мем­лекет саналатын біздің елімізде садақа жәшіктері мешіттен шығып, дүкендерді аралап кеткен? Жарайды, сауап үшін қойылды делік. Басқа жерлерді айт­па­ғанда, дүкендердегі осы садақа жә­шіктеріне көп адам өз жағдайларына қарай ақша салып жатады. Таяуда бір ауылда тұратын танитын жеңгем маған телефон соғып, қарызға ақша сұрады. Ауыл­ға қайтатын жолпұлы жоқ екен. Автовокзалға апарып бердім. Ұялып тұ­рып мән-жайды айтты. Таңертеңгілік ауылдан келген. Ай сайын әлеуметтік көмек ретінде балаларына берілетін ақ­шасы түскен соң азық-түлік алмақшы болып дүкенге кіреді. Өзі мардымсыз қаражатқа қажетті заттарын там-тұмдап алып, есептесуге келген жеңгеміздің кас­сада тұрған әлгі садақа жәшігіне көзі түседі. Сыртындағы жазуды оқиды. Тұрмыс тауқыметінен әбден титықтаған, күйеуі бірнеше жылдан бері төсек тартып жатқан ауыл әйелі ойланбастан қалтасындағы соңғы 500 теңгесін жәшікке сүңгітіп жібереді. Шыққан соң ғана ол ақшаның жолпұлға деп алып қалғаны есіне түседі. «Қай күні де ақшам болмай, осы баланың көлігіне қарызға мініп едім, тағы айтуға ұялып, өзімсініп саған хабарласқан түрім ғой. Ендігі ақшамды алуға келгенде міндетті түрде қайтарамын» деді. Мен ол ақшаның қарыз емес екенін ескерттім жеңгеме. Бірақ бәрібір ол кісінің көңілінде мен берген ақша қарыз болып қалады ғой. Көрдіңіз бе, садақа жәшігіне соңғы ақшасын салып, өзі біреуден қарызға ақша алды. Мен жеңгеме «Бұдан кейін шын көңіліңмен беретініңді мешітке барып бер немесе ауылыңдағы өзіңнен де жағдайы төмен отбасыларға бер» дедім.
Рас қой, шариғатта да қайырым­дылықты, са­дақаны тек қаржылай, заттай беру керек деп айтпайды және міндеттемейді. Шын жанашырлықпен жетімнің басынан сипап, жылы сөз айтқанның өзі садақа. Сондықтан есі дұрыс, қол аяғы сау мұсылман баласы ең алдымен өзін, от­басын қамтамасыз етіп, бауырларына, туған-туысына беріп, содан соң ғана қайманаға қайырым қылғаны дұрыс. Жалпы қазірде сол садақа жәшіктеріне қатысты осындай жағдайлар көптеп кездеседі. Алып-қашпа қауесет те көп. Бірақ халық арасында желдей есіп жүрген ол әңгімелерге қасиетті Рамазан айында құлақ түрмей-ақ қойғанымыз аб­зал. Алайда садақа жәшіктерінің мешіттен бөлек, көпшілік жиналатын орындарға қойылуы қаншалықты заңға сәйкес келеді және осыны қадағалап отырған құзырлы орындар бар ма?

Сауаптың үлкен-кішісі болмайды. Сауаптың үлкені – таза ниет. Қазірде жарияға жар салмай-ақ жақсылық жасап жүрген азаматтар көп. Барлық өңірде мамыр айында әр жылғы мектеп түлектері туған жерінде бас қосатын үрдіс бар ғой. Осыдан екі жыл бұрын «25 жылдыққа» жиналған түлектер өмірден өткен ұс­таздары мен құрдастарының рухына құ­ран бағыштауға аудан орталығындағы «Иманқұл» мешітіне барады. Сол күн жұмаға тұспа-тұс келсе керек, жиналған жамағаттың көбі ішке симай жұма намазын сыртта тұрып оқиды. Түлектер кездесуіне арнайы Алматыдан келген Ақсу ауылының тумасы Ерлан Сағынбаев деген бауырымыз әлгі көрініске куә болып, мән-жайды ұғынған соң ертесіне аудан әкіміне жолығады. Не керек, аудан басшысының келісімін алып, ақсақалдармен кездесіп, кеңесіп, өз қаржысына аудан орталығынан 900 орындық жаңа мешіт және оның жанынан діни рәсімдер өткізетін 350 орындық асхана салып беретін болады.

Екі жыл бойы құрылысы қарқынды жүрген сол жаңа мешіт жақында ашылып, осы өңірдегі иісі мұсылман баласын қатты қуантты. Бұны ауданымыздағы, тіпті аймақтағы сәулеті келіскен зәулім мешіттердің бірі десе болады. Айта кетейік, мешіт құрылысының демеушісі Ерлан Сағынбаев азуын айға білеген алпауыт компаниялардың иесі емес, бар болғаны қатардағы кәсіпкер ғана. Солай бола тұрса да, ешкімнің ықпалынсыз-ақ, жалаулатып жарнама жасамай-ақ, «сауап жасайық» деп дабыра қылып жұрттан ақша жинамай-ақ өз қалтасынан 300 миллион теңге қаржы шығарып, ниетін жария етпей-ақ үнсіз ғана сауабы мол, игілікті іс тындырды. Міне, туған жеріңе деген жақсылық, Алланың разылығы үшін сауап іс осылай жасалауы керек шығар.

Осы орайда тоқсаныншы жылдарға дейін қойма болып келген ескі «Иманқұл» мешітін қайта жаңғыртып, Алланың үйіне айналдырған қоғам қайраткері Қожахмет Баймаханов ағамыздың да еңбегін айта кеткеніміз жөн.

Қуат АДИС