Мемлекет басшысы жыл сайын халыққа арнаған дәстүрлі Жолдауында елдегі маңызды салалардың жұмысын жандандыруға, жаңаша идеяларды іске асыру арқылы дамытуға бағытталған басым бағыттарды таразылайды. Ең бастысы Қазақстанның таяу жылдардағы даму жоспары, сатылап орындалатын негізгі міндеттер нақты әрі сапалы түрде құрылуы, оны іске асыруда ешқандай кері әсер ететін олқылықтардың орын алмауы ескеріледі. Жылдағы Жолдауларда қамтылған басым бағыттар уақытында жүзеге асуда және олардың нәтижесі халық игілігіне бағытталады. Мемлекеттік бағдарламалардың әрқайсының өзіндік ерекшелігі болғанымен, сайып келгенде барлығы халықтың тұрмыс сапасын арттыруды көздейді. Әсіресе саяси құжат жарияланған сайын білім, денсаулық саласына баса мән беріліп келеді.

«Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» атты саяси құжатта назар аударатын тағы бір бөлім бар. Ел Президентінің назарынан тыс қал­маған бұл мәселе расымен біздің қоғамда кездеседі. Қоғамдағы керітартатын кейбір енжарлықты тілге тиек еткен Мемлекет басшысы «Қазақстан – әлеуметтік мемлекет. Сон­дық­тан қиын жағдайға тап болған аза­мат­тарға жан-жақты көмек көрсету – басты міндеттердің бірі. Алайда қоғамда па­тер­налистік көңіл-күй және әлеуметтік масылдық үрдісі белең алуда. Ел ішінде әлеуметтік бағдарламаларды әдейі жеке мүддесіне пайдаланатын азаматтар аз емес. Мұндай адамдар кез келген өркениетті елдегі сияқты заңның және бүкіл қоғамның алдында жауап беруі керек.

Осындай жағдайлар «мемлекеттен ала берсем» деген көзқарас қалыптастырды. Ал көмекке шынымен мұқтаж жандар, өкінішке қарай, әлеуметтік қолдау шараларынан тыс қалып жатыр. Әрине, біздің еліміздің мүмкіндіктері зор, бірақ оның да шегі бар. Ең бастысы, әлеуметтік жеңілдікке ие болсам деген орынсыз пиғыл адамды өз еңбегімен табыс табу қабілетінен айырады. Мұндай жағымсыз өмір салты ұрпақ тәрбиесіне қа­зірдің өзінде кері әсер ете бастады. Сон­дық­тан бізге түбегейлі өзгеріс керек. Заң да, қоғам да, адамдардың сана-сезімі де өз­геруге тиіс. Дайындалып жатқан Әлеу­мет­тік кодексте осындай мәселелерге барынша назар аудару керек» деді.

Иә, бұл сөздердегі негізгі ой адам санасының төмендігімен ас­та­сып жатыр. Ұлы Абай атамыз айтады алтыншы қара сөзінде: «Қазақтың бір ма­қалы: «Өнер алды – бірлік, ырыс алды – тірлік» дейді. Бірлік қандай елде болады, қайтсе тату болады, білмейді. Қазақ ой­лай­ды: бірлік – ат ортақ, ас ортақ, киім ор­тақ, дәулет ортақ болса екен дейді. Олай бол­ғанда байлықтан не пайда? Кедейліктен не залал?

«Ырыс алды – тірлік» дейді, ол қай тірлік? Ол осы жан кеудеден шықпағандық па? Ондай тірлікті қымбат көріп, бұлдаған адам өлімді жау көріп, ахиретке дұшпан болады. Ол айтқан тірлік олар емес. Көкірегі, көңілі тірі болса, соны айтады. Өзің тірі болсаң да, көкірегің өлі болса, ақыл табуға сөз ұға алмайсың. Адал еңбекпен ерінбей жүріп мал табуға жігер қыла алмайсың» дейді. Мұндағысы әр пенде өзінің сүрмек өмірін біреуге міндет қылудан сақтансын, ақадал асын ақылын пайдаланып тапсын дегені. Қасым-Жомарт Кемелұлының «Ең бастысы, әлеуметтік жеңілдікке ие болсам деген орынсыз пиғыл адамды өз еңбегімен табыс табу қабілетінен айырады. Мұндай жағымсыз өмір салты ұрпақ тәрбиесіне қазірдің өзінде кері әсер ете бастады» деген сөзінде қорғасынның салмағындай ауырлық бар. Адам табиғаты дайын асқа аузын тосып, көптің несібесіне ортақтасып бойын үйретсе, жалқаулықтың залалынан да үлкен мәселеге тап болады. Жаратылысынан тірлік қылуға деген ынта-жігерін енжарлыққа жеңдіріп, адами болмыстан ажырай бастайды. Мұн­дай жағдай жалғаса берсе, еңбек етуге, маң­дай термен нан табуға қабілет те жо­ғал­мақ. Заман қиындағаны, нарықтың жо­­­ға­рылағаны белгілі. Бірақ барлығын за­ман­нан көріп, мемлекетке қол жайып қа­рап отыра беру кісіге пайда бермейді. Нан­та­лап тірліктің өзін адал ниетпен, жақсы іспен бастаса, несібенің артары анық қой. Әсіресе өзін-өзі жұмыспен қамтып, табысын арттырғандарға, осындай ниеттегі жандарға қолдау көп. Оны да мемлекет ұсынуда. «Екі қолға бір күрек табылады» демекші, тірлік етемін дегенге мүмкіндік бар. Бастысы ниет, сол ниеттен бастау алған әрекет. Ал әрекет түбі берекет екені бесенеден белгілі.

Дәстүрлі Жолдаудың «Еңбек нарығында тиімді экожүйе қалыптастыру» мәселелері толығымен қамтылған бесінші бөлімінде ең­бек нарығындағы соңғы өзгерістерге шо­лу жасалған. «Пандемия еңбек нарығын едәуір өзгертті. Бұл – ең алдымен, қашықтан жұмыс істеу тәсілінің қарқынды дамуы. Көп­теген жаңа кәсіптер пайда болған, үде­ріс­тердің көпшілігі автоматтандырылып, цифр­ландырылып жатқан қазіргі кезде бұл үрдіс тың серпінге ие болуда. Осындай жағдайда мамандықты жиі өзгерте білу және жаңа кәсіптерді игере алу арқылы ғана әркімнің бәсекеге қабілетті болуын қамтамасыз ете аламыз» деген Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев бұл ретте «Кәсіби білік­ті­лік­тер туралы» заң қажет деп, бұл құ­жат біліктілікті тану мәселесін реттеп, жұмыс­шыларды өзінің қарым-қабілетін жетілдіруге ынталандыруы керек екенін де атап өтті.

Сонымен бірге биылғы бала біткен асыға күткен білім күнімен қатар келген дәстүрлі Жолдауда білім, денсаулық салаларына қа­тысты өзекті мәселелер де сараланды. Мақсат – сол әдеттегіше, саланы дамыту, сол арқылы мақсат-міндеттерді нақтылап, жұ­мыс сапасын арттыру.

Әрине, саланың дамуына, жастардың сапа­лы білім алуына қажетті қаражат бө­лінуде, барлық мүмкіндіктер қарас­тыры­луда. Жыл сайын білім гранттарының саны артып, шетелге оқуға кеткен студенттер қата­ры өсуде. Елдегі білім беретін орындар мен мектептердің заманауи кейіпке енуіне де күш салды. Цифрлық технологиялармен қамтылып, жаңашылдыққа ұмтылған жас­тарға жағдай жасалуда. Ең бастысы, елдегі педагог қызметкерлердің табысы артып, тіпті жыл сайын жалақысын өсіру қолға алынды. Ендігі жерде ұстаздар қауымына қойылатын талап – бәсекеге қабілетті, жан-жақты жас­тарды қалыптастыру, олардың әрбірінің ке­лешекте білікті маманға айналуына жұмыс жа­сау, сапалы білім мен саналы тәрбие беру.

Бұл жөнінде Қазақстанның дербес мем­лекет атанып, өзінің егемендігінің негізін қа­лауда өзіндік қолтаңбасын қалдырған, еліміздің Тұңғыш Президенті Н.Назарбаев та «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында ай­рықша көрсетіп берді. Тарқатып айтсақ, «Болашақта ұлттың табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдардың бәсе­келік қабілетімен айқындалады. Сон­дықтан, әрбір қазақстандық, сол арқылы тұтас ұлт ХХІ ғасырға лайықты қасиеттерге ие болуы керек. Мысалы, компьютерлік сауаттылық, шет тілдерін білу, мәдени ашықтық сияқты факторлар әркімнің алға басуына сөзсіз қажетті алғышарттардың санатында» де­ген болатын. Мұндағы негізгі ой – білім бәй­­гесінде биіктен көрінетін білікті маман, жаңа әлемнің сандық технологияларын жетік меңгерген, уақыт талабына сай, кез келген кезеңде бәсекеге дайын тұлға қа­лып­тастыру.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев та әу бастан-ақ білімге айрықша назар аударған болатын. Өйткені білім – сауатты болудың іргетасы ғана емес, кемелденіп, келешекке нық қадам басқан әлемнің алпауыт елдерімен терезе теңестірудің күретамыры, алтын көпірі. Білім бар жерде өрлеу де бар, өсу де бар, жетілу мен кемелдену үрдісі де толастамақ емес. Осының барлығы жастардың жаһандық дәуір­де бәсекеге қабілетті мемлекеттің негі­зін қалауына жол ашады.

Саяси құжатта басымдық берілген тағы бір мәселе денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігін арттыру болды. Бұл турасында Мемлекет басшысы «Медициналық сарап­тама жасайтын көптеген зертханамыз ха­лық­аралық стандартқа сай емес. «Дені сау ұлт» жобасы бойынша кемінде 12 зертхананы жоғары технологиялық құ­рал­дар­мен жабдықтау қажет. Соның арқа­сын­да зертханаларымыз 90 пайызға дейін халықаралық талапқа сай жұмыс іс­тей­тін болады. Коронавирусқа қатысы жоқ ауру­ларға байланысты ахуалды нашар­ла­тып алмауымыз керек. Пандемия кезінде жос­пар­­лы скринингтер мен ота жасау кейінге қалып жатыр. Бұрыннан бар стандартты ек­пе­лер көптеген балаларға салынбай қа­луда. Әрине, бұған жол беруге болмайды.

Медицина саласына қомақты қаржы құю керек. Бұл қаражат инфрақұрылымға, маман даярлауға және халықты дәрі-дәрмекпен қам­тамасыз етуге жұмсалуға тиіс» деді.

Бұл салаға басымдық берілуі түсінікті. Өйткені халық саулығы басты орындағы мәселе. Күн тәртібінен түспейді. Әсіресе қазіргі әлемдік пандемияның кезінде са­ла­ның барлық тетіктерін іске қосып, мүм­кін­діктерді жаңарту керек. Медицина сала­сына көрсетілетін қолдау мен көмектің нә­­ти­жесінде салада біраз жаңалық бар. Цифр­лық технологияға ауысқан саланың жұмысы біршама реттелді. Жүйеге түсіп, халықтың саулығына жасалатын қыз­мет­тердің тиім­ділігі артты. Дәрігерлер қауымы да назардан тыс қалмады. Олардың да ай­лық табыстары артып, жыл сайын өсім алуда.

Салаға көп көңіл бөлінген сайын жа­ңа мүмкіндіктерге жол ашылып, меди­ци­­на­­­­лық көмектің сапасы артты. Ел Пре­­зи­ден­тінің саяси құжатында атап көр­се­тілген «Пандемиядан кейінгі кезеңдегі эконо­ми­ка­лық даму» бөліміндегі өзекті мәселелерді дер кезінде қолға алып, іске асыру келесі ке­зекте тұрған жұмыс. Президент айтпақшы, экономика әлсіремес үшін, пандемия кезінде мемлекет азаматтарға және кәсіпкерлерге ау­қымды әрі жедел қолдау көрсеткеніндей, «Қарапайым заттар экономикасы» секілді тиімді бағдарламаларды іске қосқан жөн. Бұл өз кезегінде халықтың тұрмыстық жағ­дайының төмендеп не болмаса елдегі жұ­мыс­сыздар санының көбейіп кетуінің алдын алады. Әркім өзінше жұмыс жасап, өз-өзін жұмыспен қамтуды, табысын арттыратын мүм­кіндіктерді тиімді пайдалануды үйре­не­ді.

Жалпы «Пандемиядан кейінгі кезеңдегі экономикалық даму», «Денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігін арттыру», «Сапалы бі­лім беру», «Өңірлік саясатты жетілдіру», «Ең­бек нарығында тиімді экожүйе қалып­тас­тыру», «Саяси жаңғыру және адам құқы­ғын қорғау», «Ұлттың ұйысуы – одан әрі дамудың басты факторы» деп аталатын бөлім­дерді қамтыған биылғы Жолдаудың маңызы зор, халыққа берері көп. Өйткені елдегі басты салалардағы өзгерістер, Қа­зақстанның дамуы жолындағы нақты бас жоспарлар, алдағы міндеттер мен мақсаттар нақты айтылды. Әсіресе Ел Президентінің білім саласына ерекше тоқталуында үлкен мән жатыр.

Жалпы Жолдауда мемлекетті өркен­де­­ту жолындағы барлық жұмыстар, алда­ғы міндеттер толығымен талданған. Жос­парлар, мақсат-мүдделер нақты аталып, осы бағыттағы жұмыстар көрсетілген. Алда Қазақстанның әлем елдерімен иық тіре­сіп, дамыған мемлекеттердің қатарына қосы­латынына тағы бір мәрте сенім арттық.