Монополияға қарсы ықпал етудің жаңа құралы хабарламаның мақсаты – бұзушылықтар белгілері бар болғанда тергеп-тексеру жүргізбестен және жауапкершілікке тартпастан алдын-алу шараларын қолдану. Осындай институтты енгізу монополияға қарсы органмен жүргізілетін тергеп-тексеру жүргізу шеңберінде, сондай-ақ нарық субъектілерінің тізілімінің жойылуына байланысты монополиялық немесе үстем жағдайды айқындау және анықтау құқығын алу арқылы өзектілікке ие болады.
Осы құрал құқық бұзушылықтарды және олардың пайда болу себептерін жоюға мүмкіндік береді және шын мәнінде монополистік қызметті жүзеге асыру үшін алдын алу шарасы болып табылады. Бұл ретте осы құралды енгізу әкімшілік жауаптылыққа әкеп соқпайды, нарық субъектілерінің монополияға қарсы органның алдын ала ескертуін елемеуінің салдары тергеп-тексеру ісін қозғау болып табылады.
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік Кодексінің 174-бабының 1) тармақшасында көрсетілген белгілерді қоспағанда, нарық субъектісінің әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) жосықсыз бәсекелестік белгілері, сондай-ақ үстем немесе монополиялық жағдайды теріс пайдалану белгілері болған кезде монополияға қарсы орган нарық субъектісіне оның әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзушылық белгілерінің бар екені туралы хабарламаны тергеп-тексеру жүргізбестен жібереді.
Хабарлама көрсетілген белгілердің бар екені туралы монополияға қарсы органға белгілі болған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей жіберіледі.
Хабарлама беру тәртібі мен оның нысанын монополияға қарсы орган бекітеді. Егер соңғысы хабарламада көрсетілген әрекеттерін (әрекетсіздігін) он жұмыс күні ішінде тоқтатпаса, монополияға қарсы орган тергеп тексеру туралы шешім шығарады. (ҚР КК-нің 199-бабының 2-тармағына сәйкес).
Хабарламаларды бір нарық субъектісіне бір жыл ішінде қайтадан беруге болмайды. Егер хабарлама шығарылған кезден бастап күнтізбелік бір жыл ішінде монополияға қарсы орган сол нарық субъектісінің әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) 199-бабының 1-тармағында тізбеленген үстем немесе монополиялық жағдайды теріс пайдалану және жосықсыз бәсекелестік белгілері болған кезде монополияға қарсы орган хабарлама жіберместен, тергеп-тексеруге шешім шығарады. (ҚР КК-нің 199-бабының 3-тармағына сәйкес).
Егер нарық субъектісі бұзушылықтар белгілерін жоймаса, монополияға қарсы орган монополияға қарсы заңнама нормаларының бұзылуын тергеп-тексеруді бастайды. Бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманың бұзылуы туралы дәлелдер жеткілікті болған жағдайда, заңнаманы бұзушылар жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

Е.ӘЛІБАЕВ,
ҚР Ұлттық экономика министрлігі
Табиғи монополияларды реттеу,
бәсекелестікті және тұтынушылардың
құқықтарын қорғау комитетінің
Қызылорда облысы бойынша департаментінің
бас маманы.