«Көркемдіктің көкесі, көкем. Кемең­­гер­ліктің кемелі, көкем. Әлемнің Әбіші ғой, көкем. Бүкіл байта­ғыңызды, оның ішінде Оңтүс­тігіңізді жаныңыздан арт­ық жақсы көруші едіңіз-ау, кө­кем. Оңтүс­ті­гіңіз ойсыраған күй кешті, көкем. Шырайлы Шым­кен­тіңіз шер кешті, көкем... Түр­кіс­таныңыз тұманытып, Әзірет Сұлтаныңыздың кесенесі кү­реңіт­ті, көкем...» Дегем. Тоқтата алмағам. Өзім­ді өзім.

  Былтырғы тоғызыншы қа­зан­да Шерағаң, Шерхан Мұртаза қа­засы құ­лақ­­қа жетті. Ым­ырт­тың жым-жырт қа­раң­­ғы­лы­ғын­да. Құмығып. Үнсіз-тілсіз, түсінікті-түсініксіз күйінішке буы­лып, жылай алмадым. Көз­ден жас шықпай, түйірдей де тамшы тамбай, тобарсыған бе­ті­ме таңырқадым. Сипа­лап. «Еге­мен­нен» қайғыру сөз жазбақ керек­тігі ескертілді. Жаза бастадым. Жа­нымды қиқалап.

  «Көке!» – деп бастадым. Жы­лай алмадым. Паузаны ұзарт­тым. Көздерім тіпті жасаурамайды да. «Көке! – деп жалғадым тағы да. – Өзіңіз өзгешелеп жаз­­ғандай, Парижде болдыңыз. – Па­риж түсіңізге кірмеді. Мысырда бол­ды­ңыз. – Мысыр түсіңізге кірмеді. Қытай, Моңғолстан, Үндістан, Пәкістан, Иранда... Бес жыл Мәскеуде оқыдыңыз. Олар да түсіңізге кірмеді. Түсіңізге күн сайын Мыңбұлақ кірді. Түсіңізде ылғи Ақсу-Жабағылыны көре­тін­сіз...».

  Туған жерді, әсіресе Ақсу-Жаба­­ғы­лы­ны айтқанда, жазғанда жанар шіркін ысып жөнелетін. Жасау­райтын. Бұл жолы құп-құр­ғақ. Дымқылданбайды да.

  Жазуымды жалғастырдым. «Мен Сізді жақында, туған кү­­нің­­ізде түсімде кө­ріп ем... Тау­­­­пістелі ауылындағы мәр­мәр тасқа қарап тұр екенсіз. Онда: «Шерхан Мұртаза мен На­сыр Фазыл бастаған жазушылар баудың негізін 1995 жылы қалаған» деп жазылған ғой. Сол қызылкүрең мәрмәр тасқа қара­ған күйіңізде: «Мені Шолпан Жұл­дыз, таңғажайып Таңшолпан шақы­­рып жатыр ғой...» дедіңіз күбір­леп. «Асықпасаңызшы, аға...» дегендеймін. Алайда өз дау­сымды өзім естімеймін. Сіз де есті­медіңіз. Ал, бүгін...».

Осы сөздерді жазғанда қайран қа­ла­­мы­мның сиясы еріп, елжіреп, ақ парақ­тың бетін айғыздағандай еді. Бірақ сонда да жыламадым.   Жылай алмадым.

  Міне, газеттегілер асықтырып, қа­за­на­малық қайғыру сөзімді де тауыс-тәмам еттім. «Шерағаң Шолпан Жұлдызға жол тарт­ты. Теңбіл Торғайы шырылдай ұшып, шығандай бастап барады. Ұлы Пай­ғамбарымыздың Ухуд тауындай көре­тін Тәңір­тау­ыңыз­дың... баурайында тәні­ңіз тыншу табар. Ал асыл жаныңыз Таң­шолпанның нұрына ұласар, Көке!» деп, аяқтағам.

  Жылап қоя берермін деп ойла­ғам. Олай болмады. Көзде­рім құп-құрғақ. Бедірейіп, қатып қалғаныма қайранмын. Ол кейін­гі үш жылдай уақытта үн-түнсіз қиналған. Инсульттің ауыр тү­рі­не ұшырап. Сондай күйінде көбірек көр­ген­дік­тен де жылай алмадым ба, қайдам.

Мәселе менің жылағанымда неме­се жылай алмағанымда емес, әрине. Халық жазушысы, ұлтының сүйікті су­рет­ке­рі Шерхан Мұртазаның қаза­­сы­на қалың қазақ қатты қай­ғыр­ды. Қабыр­ға­лар қайысты. Омырт­қалар майыс­ты. «Шіркін, Шера­ғаң-ай!» десіп, аһ ұрғандар аз болмады.

  Сексен жасқа толған торқалы тойы 2012 жылғы қыркүйекте Жамбыл облысында, Тараз бен Жуалыда дүркіреп те күркіреп, кере­мет өткен. Тараздағы конференцияда Мемлекеттік хатшы Мұхтар Құл-Мұхаммед мырзаңыз: «Шерхан Мұртаза – шын мәнінде қазақ көр­кем­сөзінің көшбасшысы, қазақ көр­кемсөзінің қолбасшысы», – деген. Әділ бағаға жұртшылық ұзақ қошемет көрсеткен.

 Алпыс жылдығының алдында Әбіш Кекілбайұлы ғажайып пікірлер жазған. Қараңыздаршы. Әбекең бүй деген ғой: «Қазақ қауымын, қазақ қоғамын жаппай оятқан, жаппай сергіткен, жаппай сілкінткен, жаппай серпілткен Шерхан Мұртаза», «Қауымдық түлеуімізге тап Мұртаза туындыларындай әсер еткен, ықпал жасаған шығармалардың түсін түстемек қиын», «Мұртазаның мер­гендігі – әлеуметтік мер­ген­дік», «Шерхан Мұртаза тек қаламгер ретінде ғана емес, мә­ден­иет қайраткері, баспасөз жетек­шісі, редактор ретінде де қазақ­тың осы за­ман­ғы қоғамдық ойын қалыптастыруға орасан зор үлес қосты», «Бұл – тек бір қаламгердің өнер жолы емес, күллі ұлттық санамыздың сергу-серпілу жолы».

  Міне, әлемнің Әбіші аяулы ағасы, ұлтыңыздың ұлы тәлімгері Шерхан Мұртаза хақында осылай деген!

Ал Шерағаң, Шерхан Мұртаза шаң­қыл­дап айтқан сөз­дер қандай еді?! «Ел­басы – біреу, қалғандары тіреу болсын!», «Әкім бол, халқыңа жақын бол», «Тәуелсіздіктің жо­лы қатты, дәмі тәтті», «Рух пен намыс – егіз», «Бір адамның рух­сыз болуы – сор, ал тұтас ұлт­тың рухынан айырылуы – қасірет!», «Жау жаманы – жа­рам­сақ», «Мәдениеттің мәйегі – кітап», «Шын жазушының көзі көкірегінде болады»,   «Шындық – ащы һәм ажарсыз»...

 Міне, Шерағаңның жылдық асы болатын күнде кеп қапты. Бүгін тағы да «Ай мен Айшасын» қолыма алып, оқуға кірістім. Оқып отырмын. Жылап отырмын. Сексен жасқа толарының алдын­да Шерағаң туралы «Егемен Қазақ­­­станның» бір бетін толтырып, тол­ғаныс-эссе жаз­ға­­ным есіме түседі. Ақсу-Жабағылыға жетпісінші жыл­дардың аяғында және сексенінші жыл­дардың соңында арнайы келіп, ара­ла­ғаны. Түлкібас ауданының әкімдігі за­лындағы кездесуде: «Түркі қа­­ға­наты да алауыздықтан, қу дүниеге таластан тоз-тозы шық­қан. Сыртқы жауларға сыр алдырғандықтан, сөйткен. Түркі қағанаты тарамағанда, мынау айдаһар да, анау аю да басынбас еді. Көкбөрі бәрінен биік тұрар еді. Түлкібас – Түлкібас емес, Түркібасы күйінде қалар еді», – дегені. Ақсу-Жабағылының Жасылжазық алқа­бын­да аппақ киіз үй тігілгені. Аршаларға тәу етіп, жаяу, содан соң соқпақтармен ат үстінде әндетіп, биікке кө­те­рілгені. Шерағаң шырқаған қа­зақша, қырғызша, татарша, башқұртша әндерді шың-құз­дар­дың, қыземшек төбелердің, ақ ұлпа бұлттардың таңырқай тыңдағаны.

Таупістелі ауылында үш мәр­те бол­ғаны. Таупістеліден Жуа­лының Көл­то­ған, Қызтоған ауыл­дарына қа­рай асатын жолда Бозторғай асуына қайран қал­ға­ны. Насыр Фазыл, Мекем­тас Мырзахметұлы, Қалдарбек Най­манбаев, Ахат Жақсыбаев, тағы бас­қа­лар бастаған, жиырма шақты жазушы қостаған қонақтардың бау негізін сал­ға­ны. 1995 жыл ғой баяғы. Ал 2005 жылы тағы да Насыр Фазыл, Дулат Исабеков, Бексұлтан Нұржекеұлы және басқа да қаламгерлермен бірге Құл­бай­шо­қының тепсеңіндегі жайқалған жасыл шалғынында тебіренгені...

 Өзінің сексен жылдығындағы, Та­раз­­дағы қорытынды сөзінде: «Шолпан Жұлдыз, таңғажайып Таңшолпаным түсіме жиі кіреді... Шақыратындай ма, қалай... А, бәлкім...» деген сөздерінен кейін-ақ ол таңғажайып Таңшолпанына бет алғандай екен дә. Бес жылдай қанат қаққан екен ғой. Теңбіл Торғайы шыр­қырап...

 «Интернатқа Айша келді. Турникте шыр айналып тұрғанда-ақ таныдым. Қолында бұл жолы бұрынғыдай түйін­ше­гі жоқ. Бұрындары ылғи да түйіншегі болатын. Жүгері нан. Жүгері талқан.

Бұл жолы түйіншегі жоқ.

Көктем ғой. Жүгері таусылған шы­ғар.

Айшаның көк көйлегі тозың­қы­раған ба, оңып кетіпті.

– Барсхан, – деді мені басымнан сипап тұрып. – Мен саған бұл жолы ештеңе әкелмедім...».

Көз жасымды тоқтата алмадым.

Ойлап қоям. Былтыр «Шер­а­ғаң Шол­пан Жұлдызға жол тартты» деп жазып ем. Шыны­мен Шолпанда ма екен?.. Әлде анасы Айшамен бірге Айда ма екен?.. Қайда екен?! А, бәлкім, Қалтай, Камал­дарымен, Әбіш, Ақселеу, Фариза, Оралхан, Сайлаубектерімен сағыныса, шұр­­қыраса жүздескен шығар... Бір­те-бірте Баукең, Мұхаң, Ға­беңдермен... Тұрарлармен та­быс­қан болар-ау...

 Әбекең, Әбіш Кекілбайұлы көкем: «Әлеу­меттік мерген» деген еді ғой. Әлде әлеуметтік мергеніңіз – Шерхан Мұрта­заңыз Қызыл Жебесін кезенген күйі Тарпаң дейтұғын тұлпарымен Тәңіртаудың бір бүйірінен шыға келер ме екен?!

 Ақиқатын Алла біледі.

 Қалай болғанда да, қайда жүргенде де қазағымен бірге жасай береді. Шерағаң.