Мамыр айы келгенде балалық шақтағы мамыражай сәттер ойға оралады. Әкемнің мейірімі, маңдайымнан сипап өткен жылы алақаны көктемнің майда самалындай жиі еске түседі. Қайран балалық шақтың бал күндері қайта оралса, әкешіме сұрапыл соғыс жайлы қояр сауалдарым таусылмас еді ау. Ол кісі де жылы жымиып алып, қолындағы соғыстан келген сарғайған жорық дәптерін аударып, қанды қырғынның естеліктерін ұрыс қимылдары болған жерлерін картадан көрсетіп отырып, ерінбей айтып беретін. Сағыныштан сарғайған жыр дәптерінің бетінде қаншама жүрегінен жарып шыққан майдан даласында оқ пен оттың ортасында жазылған өлеңдері өткен тарихтың тірі куәсіндей сақталып тұр. Өзі өлгенмен тарихта өлмейтін аты, қағазда өшпейтін хаты қалды. Міне, рухты жырлар өткен мен бүгінді жалғап, санада әр жыл сайын Ұлы Жеңіс күнінде жаңғырып тұрады.

Сол бір мамырдың мақпал кеші әлі есімде. Әкешім бәрімізге май шамның жа­­ры­ғымен өзінің сұрапыл соғыс жыл­дары жазылған өлеңдерін оқыған бола­­тын. Есімде қалғаны ол жырлар соғыс кезінде баспасөз беттерінде жария­лан­ған. Тіпті 1941-42-43 жылдары шыққан газет қиындылары да осы кезге дейін сақ­талған. Олардың көпшілігі латын әрпімен жазылған.

Әкемнің мінезі жұмсақ болғанмен, өз жырларын оқығанда рухтанып, қайрат­танып кететін де, бір қатал кейіпке ене­тін. Қанды жорық көз алдына келе ме, кім білсін, ойын бөлетін оқыс қимыл көр­сет­сек, жекіп тастайтын.

Сол күні «Хош болып тұр, Қазақстан ай­мағым» атты өлеңін оқыды. 1942 жыл­дың күзінде әскерге шақырылған әкем сол кезде майданға аттанып бара жатып осы өлеңді жазған екен. Әкемнің айтуынша, пойыз үстінде екінші тәулік дегенде Ырғыз даласы да көрініпті. Батысқа қарай жүйт­кіп бара жатқан эшелонда жазылған осы 15 шумақ өлеңнің күллі елдің әнұранына айналып, кешеге дейін күміс көмей жы­рау апамыз Шәмшат Төлепова орындап, шерлі шумақтар үнтаспаға жазылып қал­­­­ғанын әкемнің рухы сезіп те жатқан болар?

Хош болып тұр, Қазақстан аймағым,

Ойлай берсем, еске түсер қайдағым.

Туған ел мен туған жерге қосылып.

Бұрынғыдай болар ма екен сайраным?

Сау болып тұр, Қазақстан даласы,

Хош болып тұр, Сыр, Қуаңның саласы,

Отан қорғау сапарына аттанған,

Атым – Асқар, Қожахмет баласы.

Бағытымыз төмен қарай барамыз,

Бір вагонда отыз бестей баламыз.

Тал шыбықтай пісіп тұрған өңкей жас,

Он тоғыз бен жиырма жеті арамыз.

Тұтасқан күш, біріккен ел азар ма,

Кімдер көнсін дұшпан салған азарға.

Жау жеңілер, түпкі жеңіс біздікі,

Кітап етіп тарих бекер жазар ма?

Сау болыңдар тағы айтылмай қал­ғаның,

Жауды жеңіп, елге қайту арманым.

Туған елдің жақсы менен жайсаңы,

Сағынады қауышқанша балдарың.

Сәлемімді барлығыңа беремін,

Азаматпын, басқа түссе көнемін.

Жолыққанша сау болыңдар туған ел,

Өмір болса, қайта айналып келермін.

Горький қаласында әскери дайындық­­тан өткен қазақстандықтар Тамбов тү­бін­де жасақталып жатқан екінші гвар­дия­­лық армияға келіп қосылып, көп ұза­­­­­май Сталинград шайқасына жібе­рі­леді. Машкова өзеніне жақындаған сәт­те бұ­­лар мінген эшелон фашистердің әуе ша­буылына тап болады. Әрі қарай темір­жол арқылы жылжу мүмкін бол­ма­ған соң, әскерлер жау шебіне жаяу жетеді. Міне, алғашқы айқас, алғашқы атыс. Бұл кезде Сталинград маңына ге­нерал Паулюстің жер қайысқан қалың әскері шоғырланған-ды. Дон жағасынан оған Манштейннің тегеурінді күші толас­сыз ағылып жатты. Біздің армияның ал­дында аса күрделі де қиын міндет тұрды. Ол қалайда жауды Сталинград түбінде талқандау, Орал ар­қылы орап өтуіне мүм­кіндік бермеу еді. Аты аңызға ай­налған осынау ұлы шай­қастың алғашқы күн­дері әкем ауылға мы­надай хат жолдапты.

Бүгін міне, ұрысқа да қатыстым,

Дұшпандармен бетпе-бет кеп атыстым.

Қоршауда қап аласұрып жатыр-ай,

Жер қайысқан қалың қолы фашистің.

Күшімізді тағы сынап байқасын,

Жаудырайық жауға және жай тасын.

Аман болсақ, аяқтауға жақынбыз,

Атышулы Сталинград шайқасын.

Алыссақ біз алып жығар алыппыз,

Қатулансақ, қамал бұзар халықпыз.

Сүйіншіңді әзірлей бер ел-халық,

Жеңіспенен ораламыз анық біз.

Шынында әкеміз жаңылыспаған екен. 162 күнге созылған Сталинград шайқасы жауынгерлердің таңғажайып жеңісімен аяқ­талды. Паулюс армиясы тұтқынға тү­сіп, өрекпіген жау ақыры тәубеге келген­дей болды. Ұрыс саябыр тапқан шақ. Түн ауған сәт. Әйтсе де от жағуға рұқсат жоқ. Сызды окоп ішіне жайғасқан біздің жауынгерлер кезекті шабуылға әзірленіп жатты. Таң қараңғысында шабуылға ат­танбақ. Ал әзірге аз да болса уақыт бар. Әкем болса, тұтатқан шырпысын жеңімен көлегейлеп, тебірене қалам тербепті.

Өтті-ау талай кескілескен ұрыстар,

Қанға бөгіп жатыр әне күміс қар.

Тебіреніп кетеді екен ет жүрек,

Оққа ұшқанда қаруластар, туыстар.

Амал қанша көз жасыңды төккенмен,

Озбыр жауға лағнет айтып сөккенмен.

Кек те қайтар, күн де туар шықсақ біз,

Соғыс атты қиын-қыстау өткелден.

Күте бер сен, жеңіс атты шақ туар,

Қасірет толы көздерге әлі бақ тұнар.

Ұзақ күткен сәт те жақын, халайық,

Фашистердің күлін көкке лақтырар.

Бір ғажабы, әкемнің майдан шебінен жолдаған қайсы бір жырларын оқып қа­ра­сам да, өршіл оптимизмді, сенімнің отты жігерін анық сезіндім. Сезіндім де, бойым­ды мақтаныш биледі. Жеңісті жақын­датқан отты жырлар шынында жауынгерлерді Ұлы Жеңіске жігерлендіргені анық. Ел­дегі аға­йынға да мойымауға тоқтау салған жыр жазған дәптердің парақтары жұ­қар­ғаны сонша, кейбір әріптері өшуге жа­қын­­дапты. Алайда жүректерді жырмен әл­ди­­­­­леген өлеңдер сол жаралы сәттердің бей­­­несіндей санада жатталып, көз алдыңа сұм соғыстың бейнебаянын сахналағандай әсер береді.

«Тек бір мен ғана емес, бүкіл жауын­гер­лерді ол кезде жеңіске деген өршіл рух қанаттандырып отырды ғой. Сол нық се­нім бізді ақыры жеңіске жеткізді» деді әкем терең күрсініп.

Әкем сәл ойланып алды да шерлі жыл­дар әңгімесін әрі қарай жалғады.

«1943 жыл. Біздің екінші гвардиялық армия фашистерді батысқа қарай үдере қуып келеді. Осы армияның құрамында шайқасып жүріп, мен де бұрынғыдай емес, едәуір ширығып, шыңдалып қалдым. Взвод­та ең мерген автоматшы де­ген қо­ше­метке бөлендім. Жау шегінген сайын біз­дің жауынгерлердің көңіл-күйі кө­те­рі­ліп, жыр жазатын шабыт пайда бо­лып, жан­қал­­тамда сақтап жүрген қойын­дәп­тер­ді қолға алдым»

Қасарысқан жауды қуып барамыз,

Жарасынан жазылар-ау даламыз.

Тірі болсақ, жеңіс атты күн туса,

Аман-есен оралар-ау балаңыз.

Қашқан жауды қуу да бір қуаныш,

Шекарамыз бізден әлі түу алыс.

Әйтсе дағы сенім оты алаулап,

Ет жүректі билеп алды жұбаныш.

Ешбір күш те тоқтата алмас біздерді,

Шығарып сап тұрмыз міне, күзді енді.

Қыс та өтер, көктем шығар күлімдеп,

Жеңіспенен қуантармыз сіздерді.

Фашистермен қалай қақтығысқанын, шабуыл кезіндегі үрейлі сәттерді бұйып тыңдағанымыз сондай, түн жарымы бол­ғанын сезбей де қалыппыз. Қанды жорық жолдары әкеміздің зердесінде жатталғаны сондай, қай қаланы қашан азат еткенін, қаланың атына дейін дәлдікпен айтады.

«Солай, шырақтарым, жорық үстінде асығыс жазылған жырлар ғой бұл. Кейін бұлардың кәдеге асатынын кім білген? Оған қарайлайтын да уақыт емес еді. Бірақ жырларымның біразы соғыс кезінде жоғалып кетті. Қолымда сақталғаны осы жалғыз дәптер ғана» деді әкем күрсініп.

Жалғыз дәптер болғанмен, ол – қандай қас­терлі дүние. Мұқабасы тозғанмен, қа­­ғазы жыртылғанмен, әрпі өшкенмен, сұ­­рапыл соғыс естелігі кейінгі ұрпақ сана­сынан өшпейді. Ол парақтарда сол ке­­­­­зеңнің сырын бүккен, қаншама адам тағ­ды­ры, кезең тарихы қатталып тұр. Кейінгі ұр­пақ үшін құндылығы да осында жатыр.