Қазақтың сөздік қорында "уызына жарыған", "ана сүтін адал емген" деген тіркес бар және бұл сөздер кез келген жерде қолданыла бермейді. Үлкен кісілердің өздерінен кейінгі ұрпақтың адами болмысына берген бағасы бұл. Яки ризашылығы.

Соңғы уақытта қоғамда ұлттық идео­логия жасап, ұлттық сана қалып­тастыру жайы көп көтеріліп келеді. Алайда, сөз көп, іс жоқ. Ұлттық идеологияны кімдер жасайды? Жоғары билікте отырғандар дерсіз, бәлкім. Иә, солай. Ана тілін біл­мейтін немесе санасы жат діни ағым­дар­дың уағызына уланғандар мен қа­тар­дағы қарапайым адамға ұлттық идео­л­огия қажет емес. Олар қазақ ұлтын, ұлт­тық құндылықтарын мойындамайды. Ондай адамдар қоғамға аса қауіпті, олардың іс-әрекетінің барлығы мемлекет үшін қатерлі. Өйткені олардың бойында ұлтымызға тән қадір-қасиет жоқ. Бір сөзбен түйгенде, ана­сының сүтінен садаға мәңгүрттер. Сон­дықтан ұлттық идео­ло­гияны ұрпаққа ұлттық тәрбие беруден бас­тағанымыз жөн.

Ал ол мақсаттың өзі ананың құрсағынан бастау алады екен. Ана сүтінің ақысын ешкім өтей алмас. Десе де, жоғарыда айтылған сөз әрбірімізді ойландыруы тиіс. Дүниежүзі ғалымдары ана сүтінің тең­дессіз қасиеттерін зерттей келе: жалпы сүт қоспаларында мүлдем кездеспейтін 400 түрлі қоректік зат ана сүтінде ғана болатынын дәлелдепті. Ана сүтінің құ­рамында ағзаға қажетті белок, май, түрлі дәрумендер, гормондар, темір, көмір су, минералды тұздар, кальций, фосфат, тіршілікке өте қажетті микроэлементтер (селен, мыс, мырыш, молибден, магний, марганец), липаза, лактаза секілді фер­менттер бар екен. Бір таңғаларлығы, ана сүтінің құрамы, майлылығы баланың қа­жет­тілігіне байланысты өзгеріп отырады екен. Одан бөлек, мамандар өздерінің ұзақ жылдар бойы жүргізген зерттеулерінің нә­тижесінде дүниеге келген алғашқы тоғыз айда ана сүтін емген балалардың есте сақтау қабілеті, ақыл-ой зеректігі ана­ғұрлым озық болатынын дәлелдеген. Ал ең бастысы, сол интеллектуалдық тест бойынша зерттеулерде ана сүтін емген, яғни уызына жарыған балалардың көпшіл, тез тіл табысқыш, мейірімді, патриот болып өсетіні белгілі болыпты.

Бүгінгі қоғамда аналардың көбі туа сала түрлі жағдайларға байланысты сә­би­леріне дүкеннің сүтін береді. Резеңке емізікпен жасанды сүт еміп уызға жа­ры­май өскен бала мен анасының құша­ғын­да жатып, алпыс екі тамырын иітіп, жа­на­рынан төгілген күн шуағындай мейі­рімін сезініп, айналып-толғанған жылы сөз­дерін сүтпен бірге бойына сіңіріп, жан рахатын кешіп есейген баланың ара­сында айырмашылық әрине болады. Бұл жерде тек баланы уызға жарыту ғана емес, ана мен баланың байланысының өзінде сырт көзге беймәлім, тіпті ананың өзі сезінгенімен, жете түсіне бермейтін, тек Жа­ратушыға ғана аян бір тылсым бар. Міне, осы тылсымның астарында біздің ұлттық тәрбие жатыр.

Демек, біздің ұлттық код ананың сү­тінде екен. Анасының құрсағында жа­тып, анасының сөйлеген сөзін сіңіру арқылы бала ана тілін үйренеді екен. Бұрынғы әже­­леріміздің немересінің тәрбиесіне құр­­­сағында жатқанда-ақ мән беріп, бойы­на бала біткен келіндерін жаман сөз ай­тудан аузын, көпшілік ортаға барып өсек-аяң естуден құлағын тыятыны содан екен. "Ұл бала – руды, қыз бала – ұлтты тәр­биелейді" деген сөз де содан шықса керек.

Баланың негізгі тәрбие алатын ортасы – отбасы. Тәрбиешісі – ата-анасы. Алайда, қазіргі аласапыран заманда таң­нан кешке дейін күнкөріс қамымен ала­сұрған адамдар бала тәрбиесін бала­бақша мен мектепке түбегейлі тапсырған сияқты. Мектеп – білім ошағы. Ата-ана жұмыста. Ендеше ұрпақтың, тіпті тұтас ұлттың бүгінгі тәрбиесі балабақшаның жауапкершілігінде екенін мойындамасқа лажымыз жоқ. Сол балабақшалар бүл­діршіндерге ұлттық тәрбие беріп жатыр ма? Мәселе, осында. Отбасында ана тілінен өзге тіл білмейтін кейбір балалар балабақшаға барып өзіне де, ата-анасына да түсініксіз тілде былдырлап келетін болып жүр. Одан бөлек, балалардың тілінің шығуына, ақыл-ойының дамуына теледидардағы "Балапан" арнасының да ықпалы зор. Әрине, "Балапан" балалар үшін қажет.

Бірақ аталған арнадан көрсетілетін кейбір шет ел мультфильмдерінің ау­дар­масы қойыртпақ. Қас қылғандай те­ле­дидар алдында тапжылмай отыра­тын бала ең әуелі басқа емес, сол қойырт­пақ сөздерді үйреніп алады. Ал оны күндіз қадағалайтын ата-ана жұмыста, кешкі мезгілде анасы ас үйде, әкесінің екі көзі ұялы телефонда болады. Ғалам­тордан "Тик-ток" көретін балалар түгіл, бүлдіршіндердің де қатары қалың қа­зірде. Өйткені, жарқ-жұрқ еткен арзан дүниеге бала табиғаты құмар. Ал соның барлығының сүзгісі – ұлттық тәрбие.

Бала күнімізде жыл сайын жазда Алматыдан көрші ағамыз келетін. Біз құралпы ұлы мен қызын еріте келеді. Ата-әжесінің ауылына келген қалалық балалар ауыл балаларын немесе ауыл табиғатын жатырқап тұрмайтын. Бізбен бірге көңге, шаңға аунап, асыр салып ойнап кететін. Бір қызығы, сол екі бала қазағының өзі орыстанып кеткен қалада туып-өссе де таза қазақша сөйлейтін. Ол кезде кеңестің кезеңі. Еліміздің астанасы болған Алматыда қазақ балабақшасы жоқ, қазақ мектептері аз. Алайда, адамға, соның ішінде өсіп келе жатқан балаға өзі өмір сүріп жатқан ортасының ықпалы тимей қоймайды ғой. Көп қабатты үйдің ауласында күнделікті ойнайтын балаларының бәрі бір-бірімен орысша сөйлеседі. Сол "кесел" бұларға да жұққан. Ауылға келгенде бізбен ойнап жүріп, үлкені орысша сөйлеп қойса, өзімен тете кіші інісі "Сені әкеме айтамын. Бізге ауылға барғанда тек ана тілдеріңде сөйлеңдер деді ғой", – деп үйге қарай тұра жүгіреді. Оның соңынан тәтесі қуып жетіп, әкесіне айтпауын өтініп, алдап сулайды.

Иә, мұндай тәрбие сол заманда "ұлт­шылдық" болып саналды. Бірақ, соған қарамастан Алматыда тұратын әлгі көрші ағамыз өз балаларын, ұрпағын ұлт­сыздықтан сақтап қалу үшін ұл мен қы­зын үйіне қашық болса да қазақ мек­тебіне берген және отбасында тек ана тілінде сөйлесіп, ортасымен тек қазақ тілінде қарым-қатынас жасауды үйретіп, тәр­биелеген. Бұл осыдан қырық жыл бұ­рынғы көзім көріп, өзім куә болған жайт­тар еді. Ал қазір біз тәуелсіз елміз. Бала­ларымызға ұлттық тәрбие беруге ешкім кедергі емес қой...

Қуат АДИС