Бойыңды кірлетпе, үйіңді таза ұста, аулаңды сыпыр, көшеңді күт, айналаңды ластама, қоршаған ортаға, табиғатқа залал келтірме. Бастауыш сыныптан бастап естіп келе жатқан қарапайым ғана қағида. Қоғамда әрбір тіршілік кешіп жатқан адам білуі тиіс және бағынуға міндетті ортақ тәртіп. Осы қарапайым ғана қағиданы ұстанбаймыз.

Көше бойындағы үйіліп жат­қан күл-қоқысты ешкім төбе­ден төгіп кетпейді. Өзіміздің күн­­делікті тұтынған тұрмыстық қал­дықтарымыз. Үйіміздің, аула­мыз­дың таза тұрғаны дұрыс, әрине. Бірақ ауламыздан аулақ жат­сын деп көшеге күл-қоқыс үйіп қою жөн емес. Қазір осы көрініс қалыпты жайға айналып бара жатыр. Көрші үйдегі жас келіншек тал түсте ауласынан жиналған қоқысты көшеге қотара салды. Тазалық тақырыбын тарқатып жүр­ген соң неге олай істегенін сұрадым. "Енді қайда төгемін? Сіздің аулаңыз емес, көше ғой. Тазалайды ертең сенбілікке шық­қандар", – деді жүзін суытып, дауысын қатайтып. Үндемедім. Не деуге болады? Өз ауласының таза тұрғанын қалайтын адам өзі тұратын көшесінің бойын да ластамай таза ұстайды және оның тазалығын қадағалайды емес пе?!

Ол кісі тазалыққа тек сән тұр­­­ғысынан қарайтын болса ке­­­рек, оның техникалық қа­уіп­­­­­сіздігін немесе сани­тар­лық-эпи­демиологиялық та­лап­­тарын ес­кермейді. Егер көк­тем, жаз ай­ла­рында залал­сыз­дан­ды­р­ыл­ма­­ған кей­бір тұрмыстық жанғыш қал­дық­тар­дың өрттің шығуына немесе қандай да бір күл-қоқыстың түрлі жұқпалы аурулар тудыруына себеп бо­латынын бәріміз білуге тиіспіз. Бірақ кейде біле тұра саналы түрде тұрғындарға қауіп-қатер төндіреміз. Әрине, осы тазалыққа байланысты әр адамның түсінігі әртүрлі.

Есігі менімен қарама-қарсы үйде тұратын Съез Құрақбаев есім­ді көршім бар. Атын атауыма тура келіп тұр. Өзгелерге үлгі болу үшін. Сол көршімнің ертемен оянғандағы алғашқы жұмысы – ауланың, одан соң көшенің тазалығы. Ал­ды­­мен ауладағы кішкентай ба­ла­лардың алдындағы күні жеген кәмпиттерінің, балмұздақтарының қағаз, қораптарын, түнемелік ішіл­­­ген сусындардың босаған құ­тылары мен шегілген темекінің тұ­қылдарын және жан-жақтан жел­мен ұшып келген қоқыстарды қолына қап алып жинап алады. Содан соң белгіленген қауіпсіз жерге апарып өртейді. Бұны әлгі аталған азамат күнделікті дағ­дысына айналдырған. Бір қы­зығы, ол сол жұмысты атқарып жүргенде ешкімді тілдемейді, міндет қыл­майды. Үндемей жүріп ауланы да, көше бойын да бас-аяғы бір са­ғаттың ішінде тазалап шығады. Кейде ұялғаннан біз де қолымызға қап алып, көше жағалап, қоқыс теріп кетеміз. Көршіміз бізге таза­лық үшін қатаң талап қоймайды. Бірақ оның күнделікті жұмысы айна­ласына үлкен ой салады. Сон­дықтан біз де ауланы, көшені барынша таза ұстауға тырысамыз. Балаларымызға да қолындағы қа­жетсіз затты кез келген жерге тас­тамау керектігін айтып отырамыз.

Бірде "Қазақстан" ұлттық ар­насының шет елдердегі тілшісі Еуропа елдерінің біріндегі тазалық мәселесінің қалай шешімін тап­қанын көрсетті. Таңғалдық. Шіркін, біз қашан осындай тәртіпке қа­лыптасар екенбіз деп сүйсіндік ішімізден. Жасанды болмауы үшін оператор бейнекамераны тасаға қойып түсіріпті. Шағын ғана қала. Көшелері мұнтаздай, жарқырап жатыр. Тазалығы көркіне көрік қосып тұрғандай. Таңертеңгі мез­гіл. Көпқабатты үйлерден шығып жатқан тұрғындар әрқайсы өз подъездерінің алдына қойылған үш түрлі түспен боялған қоқыс жәшіктеріне келеді. Қолдарындағы қалталар да үш түрлі: қызыл, сары, жасыл. Қызыл қалтаға қауіпті жанғыш заттардың қал­дығы салынған, сары қалтаға тамақ қалдықтары салынған, ал жасыл қалтада қауіпсіз жұмсақ заттардың қалдығы бар. Әлгі үйдің тұрғындары ауыздары ыждағатпен буылған сол қалталарды өздерінің түсіне қарай қоқыс жәшіктеріне бөлектеп салып кетіп жатыр. Толған соң оларды арнайы көліктер тиеп, алып кетті. Қауіпті қоқыстарды залалсыздандырады, қауіпсіздерін қайта өңдеуге жібереді. Ғажап! Иә, ол біз үшін ғана ғажап. Ал олар үшін қалыптасқан тәртіп, тұрмыс ережесі.

Кентіміз жылдан-жылға көркейіп келе жатыр. Көше­леріндегі сәмбі талдар, сәнді талға айналып, жүр­­гіншілерге саясын түсіріп тұр. Енді кенттің сол сұлулығын, әдемілігін сақтап қалуымыз керек. Ол үшін көше бойына мыңдаған түп тал отырғызып, малдан қоры демейді ешкім. Тек аулаңа ағаш егіп, көше бойында жайқалып тұрған талдардың өзіңе қарайтын аумағын күтімге алып, қораңа ұстап отырған түлігіңе ие болсаң, жетіп жатыр. Соның өзі кенттің тазалығына қосқан зор үлесің.

Мұның алдында да айтып жүр­міз, тағы да айтамыз. Жыл басынан бері сенбілік үзілген жоқ. Көктем айларындағы көркей­ту-көгалдандырудан бөлек, сани­тар­лық тазалық жұмыстары әлі жалғасып келеді. Әр мекеме өзі­не тиесілі аймақтың тазалығын жауапкершілігіне алған. Алайда осы сенбілік жұмыстары тұрғындардың тазалыққа деген жауап­кершілігін әлсіретіп жіберген секілді. Бұған мақа­ламыздың басында келтірген келіншектің сөзі дәлел. Әрине, кент тазалығын қадағалайтын мекемелер тарапынан тазалық сақтамаған жеке тұлғаларға заңға сәйкес айыппұл салынып жатыр. Алайда нәтижесі көрінбейді. Ен­деше, тазалыққа салғырт қара­ған тұрғындарға қойылатын та­лапты бұрынғыдан да күшейте түсу керек. Олай болмаған жағ­дайда үйінің сыртына шығарып қойған күл-қоқысын біреулер та­залап бергенге жаман үйренген тұрғындар сенбілікті сол баяғыша терезеден тамашалап тұра береді.